دانستنی های تصویربرداری پزشکی

خانه دانستنی های تصویربرداری پزشکی

دانستنی های تصویربرداری پزشکی

هنگامی که از پرتوهای ایکس و دیگر پرتوها برای تشخیص و درمان بیماری یا عملکرد غیر نرمال بدن کمک می گیرند را تصویربرداری پزشکی می گویند

هنگامی که از پرتوهای ایکس و دیگر امواج و پرتوها مانند امواج صوتی مغناطیسی رادیویی و هسته ای برای تشخیص و درمان بیماری یا عملکرد غیر نرمال بدن کمک می گیرند را تصویربرداری پزشکی می گویند. هدف تشخیص بیماری یا عملکرد غیر طبیعی بدن به کمک روش های پیشرفته تصویربرداری است.

رادیولوژی:

رادیولوژی یا رادیوگرافی از پرتو ایکس که توسط رونتگن در سال 1895 کشف شد استفاده می کند. اولین پزشکانی که از اشعه ایکس استفاده کردند ارتوپدها برای بررسی اندامهای استخوانها و مفاصل بودند. استفاده زیاد و غیرکنترل شده از این پرتو مضر و زیان آور است ولی استفاده از آن برای تشخیص بیماری و درمان آن به مضرات آن ارجعیت دارد. رادیوگرافی معمولی رادیوگرافی دیجیتال ماموگرافی سنجش تراکم استخوان سی تی اسکن او پی جی و... از اشعه ایکس استفاده می شود. امروزه با وجود دستگاه های دیجیتال میزان اشعه استفاده شده برای تصویربرداری به میزان زیادی کاسته شده است و این مورد به سلامت بیماران و جامعه کمک می کند.

چگونه باید برای رادیوگرافی آماده شویم؟

به طور کلی رادیوگرافی های ساده بدون ماده حاجب و اصطلاحا غیر رنگی به مانند اندامها نیاز به آمادگی خاصی ندارند و فقط کافی است بیمار لباس مناسب بر تن داشته باشد.

ولی در رادیوگرافی های رنگی و با تزریق ماده حاجب، مانند عکس رنگی از کلیه ها و مجاری ادراری رادیوگرافی از دستگاه گوارش باریوم میل و باریوم سوالو، عکس رنگی از روده کوچک و بزرگ باریوم انما نیاز به آمادگی های خاص است که هنگام پذیرش توسط همکاران پذیرش اطلاعات لازم به بیماران داده می شود.

عکس رادیوگرافی توسط کارشناس خانم و آقا انجام می گیرد و تفسیر آن بر عهده پزشک رادیولوژی و ارایه راهکار درمان بر عهده پزشک متخصص درخواست دهنده می باشد.

محدودیت های رادیوگرافی؟

به طور کلی رادیوگرافی برای زنان باردار به خاطر خطرات آن برای جنین ممنوع می باشد و فقط در مواقع اورژانس با رعایت اصول حفاظتی از زنان باردار اقدام به انجام رادیوگرافی می کنند. برای اطفال با رعایت اصول حفاظتی همچون استفاده از شیلدها و حفاظهای سربی اقدام به انجام رادیوگرافی می کنند.

سی تی اسکن

سی تی اسکن نیز مانند رادیوگرافی از اشعه ایکس استفاده می کند و یکی از روشهای پیشرفته تصویربرداری پزشکی است امروزه سی تی اسکن جز جدایی ناپذیر در تشخیص و درمان بیماری ها است.

سی تی اسکن چگونه کار می کند؟

سی تی اسکن از اشعه ایکس استفاده می کند به طوری که بیمار یا عضو مورد نظر در مرکز دستگاه قرار می گیرد و مولد اشعه به همراه دتکتورها یا همان آشکارسازهای اشعه در دو طرف بیمار و در درون دستگاه به دور بیمار می چرخند و با تاباندن اشعه و آشکارسازی و اندازه گیری میزان عبور اشعه توسط دتکتورها در طرف دیگر بیمار تصویر سی تی اسکن طی یک پروسه کامپیوتری و رایانه ای ساخته می شود.

امروزه تصاویر سی تی اسکن بسیار دقیق تر شده است و سرعت انجام سی تی اسکن نیز بسیار کم شده است.

موارد استفاده از سی تی اسکن چیست؟

سی تی اسکن بجهت تشخیص و پیگیری بسیاری از بیمارهای توسط پزشک متخصص درخواست می شود و بنا به درخواست پزشک و با توجه به بیماری به دو صورت ساده و یا با تزریق ماده حاجب ویا با کنتراست خوراکی انجام می گیرد.

امروزه تعداد تصاویر بدست آمده توسط دستگاه های سی تی اسکن بسیار زیاد بوده و معمولا این تصاویر برای تشخیص بهتر و آرشیو در پرونده پزشکی بیمار روی سی دی تحویل بیمار می گردد مراکز تصویربرداری نیز امکان آرشیو این تصاویر را تا چند سال فرهم می کنند.

مراحل انجام سی تی اسکن چگونه است؟

بعد از درخواست پزشک بیمار با مراجعه به مرکز تصویربرداری درخواست انجام سی تی اسکن را می کند همکاران پذیرش با توجه به نوع سی تی اسکن با تزریق و یا بدون تزریق ماده حاجب اقدام به راهنمایی جهت آمادگی بیمار و نوبت دهی به بیمار می کنند و بیمار بعد از آماده شدن و در اتاق سی تی اسکن و توسط همکاران کارشناس تصویربرداری انجام می شود. تصاویر توسط کارشناسان خبره بازسازی شده و در اختیار پزشک برای تشخیص و درمان قرار می گیرد.

محدودیتهای سی تی اسکن چیست؟

سی تی اسکن نیز برای زنان باردار به خاطر خطرات آن برای جنین ممنوع می باشد و فقط در مواقع اورژانس با رعایت اصول حفاظتی از زنان باردار اقدام به انجام سی تی اسکن می کنند. برای اطفال در مواقع اورژانسی و نیاز با رعایت اصول حفاظتی همچون استفاده از شیلدها و حفاظهای سربی اقدام به انجام  سی تی اسکن می کنند.

در بیماران با مشکل نارسایی کلیه و کراتنین بالا انجام سی تی اسکن با تزریق ماده حاجب با شرایط خاص انجام می گیرد فقط بنا به درخواست پزشک نفرولوژی و تایید آن توسط پزشک رادیولوژی اقدام به تزریق ماده حاجب می کنند و یا اصولا ماده حاجب تزریق نمی کنند.

سی تی آنژیو

 سی تی اسکن برای بررسی عروق مختلف و آنژیوگرافی به وسیله دستگاه سی تی اسکن مولتی اسلایس که با تزریق ماده حاجب از دست انجام می گیرد را سی تی آنژیو می گویند.

دقت انجام این روش به خصوص با دستگاه های پیشرفته امروزی نزدیک صد در صد می باشد.

از سی تی آنژیو امروزه برای بررسی تمام عروق شریان ها و وریدهای بدن استفاده می شود روشی به مراتب کم خطر تر و غیر تهاجمی نسبت به آنژیوگرافی مستقیم است در آنژیوگرافی مستقیم با پاره کردن عروق ران و یا دست کاتتر را وارد بدن می کنند و با تزریق ماده حاجب بیشتری نسبت به سی تی آنژیو اقدام به تصویربرداری از عروق بیمار می کنند در این روش امکان پارگی و خونریزی غیر کنترل شده بیمار زیاد است و مخاطرات زیادی دارد و بیمار تا دو روز نیز ممکن است برای کنترل خونریزی بستری و تحت نظر باشد.

ولی در سی تی آنژیو با تزریق مستقیم میزان کمی دارو از دست شبیه به تزریق سرم اقدام به تصویر گیری با دقت بالا از عروق مختلف به خصوص قلب و مغز و گردن و.. می کنند.

این روش روشی غیر تهاجمی و بدون نیاز به عبور کاتتر از داخل شریان و فقط با تزریق ماده حاجب از طریق ورید در مدت چند ثانیه انجام می شود این روش در بیمار هیچگونه اضطرابی ایجاد نمی کند.

از آنجا که این روش بسیار کم خطر می باشد در مواردی که سی تی آنژیو سالم بودن عروق قلبی و دیگر عروق را تایید می کند دیگر نیازی به آنژیوگرافی معمولی نیست.

کاربرد سی تی آنژیو

بررسی و تشخیص بیماری های ایسکمیک قلب

بررسی و تشخیص ناهنجاری های عروقی و گرفتگی های عروقی سایر ارگانها

تشخیص مراحل اولیه وجود پلاکهای عروق قلبی

بررسی وضعیت عروق قلبی از نظر وجود تنگی و تعیین درصد تنگی

بررسی و ارزیابی وضعیت بیمار بعد از اعمال جراحی قلبی

بررسی و ارزیابی قلب و اندازه گیری عملکرد بطنها و دیواره های قلب

بررسی سکته های مغزی و عروق مغزی

سونوگرافی

در سونوگرافی از امواج صوتی با فرکانس خارج از محدوده شنوایی انسان استفاده می شود و کاملا برای انسان بی خطر هست و مکانیسم آن به این صورت است که امواج صوتی توسط پروب به داخل بدن فرستاده می شود و این امواج با برخورد به بافتهای مختلف بر می گردند و دوباره توسط گیرنده دریافت می شوند و تصویر ساخته می شود. در تصویربرداری پزشکی چندین دهه از امواج سونوگرافی استفاده می کنند و تاکنون خطری از آن به اثبات نرسیده است.

سونوگرافی چگونه انجام می شود؟

سونوگرافی روش تصویربرداری کاملا بی خطر و غیر تهاجمی است که در آن بیمار روی تخت دراز کشیده و پزشک متخصص ژل خاصی روی پوست بیمار قرار می دهد و با استفاده از دستگاه سونوگرافی اقدام به تصویر برداری از بدن بیمار و اندامهای درونی و عروق بیمار می کند.

سونوگرافی شکم و لگن امروزه پرکاربرد ترین درخواست تصویربرداری است که به منظور بررسی احشا داخل حفره شکم و لگن، کلیه ها، طحال، کبد، کیسه صفرا، پانکراس، مثانه، رحم، تخمدانها و پروستات و بیماری آنها مورد استفاده قرار می گیرد.

سونوگرافی بررسی جنین و ناهنجاری آن وبارداری نیز پر کاربرد ترین سونوگرافی است و با استفاده از سونوگرافی امکان بررسی عروق لخته های خونی و تنگی شریانها و وریدها نیز امکان پذیر است.

آمادگی های سونوگرافی چیست؟

بیشتر آزمونهای سونوگرافی نیاز به آمادگی خاصی ندارد و آمادگی های لازم و نوبت دهی توسط همکاران پذیرش به اطلاع بیماران رسیده می شود.

در سونوگرافی شکم و لگن و به خصوص بررسی کبد و کیسه صفرا بیمار باید حد اقل شش ساعت ناشتا بوده و چیزی میل نکند.

هنگام انجام سونوگرافی شکم و لگن باید مثانه بیمار پر باشد البته خیلی پر و لبریز نیاز نیست.

سونوگرافی وسیله ای ایده آل و بی خطر برای بررسی بافت نرم می باشد و برای استخوان مناسب نیست اما به وسیله سونوگرافی امکان تشخیص مشکلات عضلات ورباطها و تاندونها می باشد.

ام آر آی:

ام آر آی یا روش تصویربرداری تشدید مغناطیسی یکی از روشهای بی خطر تصویربرداری پزشکی است بر مبنای میدان مغناطیسی و امواج رادیویی کار می کند. ام آر آی ساده و یا با تزریق ماده حاجب انجام می شود.

طرز کار ام ار ای : در ام آر آی بیمار در یک میدان مغناطیسی قوی قرار می گیرد و تحت تاثیر این میدان چرخش یا اسپین طبیعی پروتونها یا همان مولکلول های آب بدن در جهت میدان قرار می گیرند سپس امواج رادیویی شبیه موج رادیو که در پیرامون ما نیز هست به بدن بیمار تابانده می شود این امواج محور چرخش پروتونها و مولکولهای آب بدن را تغییر می دهد با قطع امواج رادیویی مجددا پروتونها تمایل دارند که در جهت میدان قرار گیرند این برگشت آنها باعث می شود پروتونها از خود امواج الکترو مغناطیس ساطع کنند که این امواج از طریق دستگاه های گیرنده و کویلها گرفته می شود و با توجه به فرکانس و قدرت آنها مکان آنها مشخص می شود و توسط کامپیوتر و رایانه به صورت تصویر خود را نشان می دهند.

آیا ام آرآی بی خطر است؟

انجام ام آر آی کاملا بی خطر است و حتی از این روش برای بررسی جفت و جنین نیز استفاده می کنند.

ولی به خاطر اینکه در ام آر آی از یک میدان مغناطیسی بزرگ استفاده می شود در صورتی که در اتاق و یا همراه بیمار وسایل فلزی باشد امکان حرکت ناگهانی اجسام به سمت میدان و دستگاه و آسیب رساندن به بیمار و دستگاه می باشد پس اگر بیمار وسیله فلزی همراه خود دارد نباید آن را به اتاق ببرد ساعت و جواهرات و بعضی قسمتهای لباس هم که فلزی هستند باید از خود دور کرد.

اگر بیمار قبلا جراحی شده و کلیپس یا گیره فلزی در بدن و عروق او به کار رفته باشد امکان خطر وجود دارد و باید قبل از انجام ام آر آی به کارشناس مربوطه اطلاع داده شود.

بیمارانی که گلوله های فلزی و یا ترکش در بدن نیز دارند انجام ام آرآی و بودن در میدان مغناطیسی بزرگ مخاطره آمیز است.

بیمارانی که دستگاه ضربان ساز و پیس میکر قلبی نیز دارند انجام ام آر آی و بودن در میدان مغناطیسی خطرات جدی دارد.

میدان مغناطیسی سمعک و سایر دستگاه های الکترونیکی کار گذاشته شده در بدن بیمار و یا همراه بیمار را خراب و مختل می کند.

موارد کاربرد ام آر آی:

امروزه ام آر آی در تشخیص بسیار از بیماریها و ناهنجاری ها و عملکرد بافتها و اندامهای مختلف بدن به کار می رود. بررسی مغز و ستون فقرات و نخاع چشم گوش قسمت های مختلف سر و گردن پارگی و جابجایی دیسک های بین مهره ای ستون فقرات صدمات و تومورهای مغز و خونریزی ها و... استفاده می شود.

ام آر آی روی سودمند در تشخیص زود هنگام سکته های مغزی است و در نتیجه تشخیص زود هنگام از آسیب رساندن بیشتر به مغز جلوگیری می شود.

ام آر آی روش سودمند و تنها روش بررسی بیماری های نسج نرم مغز و نخاع از جمله ام اس می باشد.

ماموگرافی چیست؟

ماموگرافی تصویربرداری پزشکی با استفاده از دوز پایین اشعه ایکس و برای بررسی بافت پستان است. به تشخیص و درس سرطان پستان در خانم ها بسیار کمک می کند.
امروزه ماموگرافی دیجیتال جایگزین دستگاه های قدیمی ماموگرافی آنالوگ شدند که هم به تشخیص بهتر کمک می کنند و هم بیماران اشعه کمتری دریافت می کنند.
موارد استفاده از ماموگرافی چیست؟
ماموگرافی جهت تشخیص زودهنگام سرطان سینه در خانم هایی استفاده می شود که هیچگونه علایمی ندارند و یا علایمی همچون لمس توده درد و یا ترشحات در نوک پستان دارند.
غربالگری از طریق ماموگرافی
ماموگرافی به دلیل توانایی تشخیص تغییر در بافت پستان را دو سال قبل از ایجاد علایم دارد نقش اساسی در تشخیص زودرس سرطان پستان دارد.
گایدلاینهای جامعه جراحان آمریکا و جامعه رادیولوژی آمریکا غربالگری سالیانه زنان بالای چهل سال را توصیه می کند.
تحقیقات نشان داده است ماموگرافی سالانه منجر به تشخیص زودرس سرطان پستان می شود یعنی موقعی که آنها اکثرا قابل درمان می باشند و نیازی به برداشتن کامل پستان نیست.
انستیتوی ملی سرطان غربالگری سرطان پستان برای زنان بالای چهل سال و برای زنان با سایقه سرطان و سابقه فامیلی توصیه می کند.
چگونه برای ماموگرافی آماده شویم؟
قبل از انجام ماموگرافی جامعه سرطان آمریکا توصیه می کند که هرگونه یافته غیر طبیعی یا مشکل در پستان خود را با پزشک خود در میان بگذارید به علاوه هر گونه سابقه جراحی استفاده از هورمونها و سابقه سرطان پستان را در خود و یا خانواده خود را به پزشک اطلاع دهید.
اگر در زمان پریود پستان شما سفت می شود برای انجام ماموگرافی یک هفته قبل از پریود وقت نگیرید بهترین زمان انجام ماموگرافی یک هفته بعد از دوران پریود می باشد. همیشه و قبل از انجام هر پروسه تصویربرداری نظیر ماموگرافی در صورت بارداری به کارشناس رادیولوژی یا پزشک خود اطلاع دهید.
در روز ماموگرافی از اسپری پودر تالک و یا لوسیون زیر بغل استفاده نشود این مواد می توانند همانند نقاط کلسیفیه در تصویر ماموگرافی ظاهر شوند.
مشکل و یافته بالینی خود را به تکنیسین در هنگام انجام ماموگرافی اطلاع دهید.
در صورت امکان ماموگرافی قبلی خود را همراه داشته باشید.
زمان جوابدهی را بپرسید و پیگیر جواب خود باشید.
مزایا و ریسک های ماموگرافی چیست؟
تصویربرداری از پستان توانایی پزشک در تشخیص توده های کوچک را بالا می برد یعنی زمانی که سرطان کوچک می باشد و امکان مداوای آن بیشتر می باشد تشخیص داده می شود.
استفاده از ماموگرافی احتمال تشخیص رشد غیر طبیعی و توده های غیر طبیعی بافت پستان و مجاری شیری را افزایش می دهد.این توده ها که سرطان  مجاری شیری پستان نامیده می شود در صورت برداشتن در این مرحله ابتدایی سبب ایجادم مشکل برای بیمار نمی شود.
هیچگونه اشعه ای بعد از انجام ماموگرافی در بدن بیمار باقی نمی ماند و میزان اشعه استفاده شده برای ماموگرافی بسیار پایین بوده و عوارض جانبی ندارد.     


تمام حقوق مادی و معنوی برای مرکز جامع تصویربرداری پزشکی اکسین اهواز محفوظ است.